अकोले, ता.२२: मोठं मोठे धुक्याचे डोंगर त्यामुळे रस्ता दिसेना की गाव दिसेना चोंढे घाटाच्या वरती विस्वलेले गाव धुक्यात हरवली आहे ....भंडारदरा पाणलोट क्षेत्रातील घाटघर गाव ,प्रकल्पग्रस्त म्हणून महाराष्ट्रात परिचित असलेले हे गाव चार महिने पाऊस ,धुके यांच्या लंप डावात सापडलेले गाव दरवर्षी पाच हजार मिलिमीटर पेक्षा अधिक पर्जन्य वृष्टी होणारे व घाटाचा परिसर असल्याने पडलेले घाटघर नाव ,जेमतेम ८०० लोकवस्ती मुख्य व्यवसाय शेती परंतु त्यातील काही जमीन प्रकल्पात गेली असल्याने न्याय हककासाठी ,सरकारच्या विरोधात आंदोलन,न्यायालयात दावे करून भिक नको आम्हाला हवे घामचे दाम आधी पुनर्वसन मग प्रकल्प म्हणत संघर्ष करत इथिलं ठाकर आदिवासी कांदडी समाजाचे लोक जगत आहेत.माजी आदिवासी विकास मंत्री यांनी प्रकल्पात हे स्वतंत्र गाव बसवले त्यांना सर्व सुविधा ,रस्ते,वीज,पाणी ,आरोग्य केंद्र,आश्रमशाळा,देऊन घरटी माणसाला नोकरी दिली मात्र अजून काही मागण्या अपूर्ण असून मध्यंतरी ग्रामस्थांनी वीज प्रकल्प बंद पाडला त्यामुळे त्यांची शासन दरबारी दख ल घेऊन त्यांच्या मागण्या मंजूर केल्या ,दरवर्षी पावसाळ्यात अतिवृष्टी होते पाऊस व धुके या गावात सतत त्यामुळे वृध्द माणसे , जनावरे घरातच राहतात .भातपीक निम्मेच पदरात पडते तर अतिवृष्टी मुळे पीक धुऊन जाण्याचे प्रमाण अधिक,वीज टिकत नाही त्यामुळे पाणी नाही मग झुर्याचे पाणी किवा लवाचे पाणी ,प्यावे लागते ,भात मासे आमटी हे त्यांचे मुख्य अन्न चौमुळी कौलाची घरे पारंपारीक पद्धतीने दगडी बांधकाम,लाकूड,वापरून उभारलेली ही घरे पर्यटक ना आकर्षित करतात स्वच्छता टापटीप पना , घरात लाकडी धूनी पेटलेली गॅस वनविभागाने दिला आला तरी चुलीवरची जेवण पसंदी ग्रमस्थ देतात ,निसर्गाने नटलेला हा परिसर चारी बाजूने सह्याद्रीचे डोंगर,त्यावरून पडणारे पांढरेशुभ्र धबधबे, कोकणकड्याच्या परिसरात येणारे धुके,पाऊस व त्याचा आनंद घेण्यासाठी येणारे पर्यटक त्यांच्या सेवेसाठी जेवण, चहा,भजी,शेंगा, मका कणीस घेऊन व्यवसाय करणारे स्थानिकतरुण त्यातून मिळणारा रोजगार मात्र यावर्षी कोरोणा संकटामुळे पर्यटक बंदी त्यामुळे स्थानिकांना रोजगार नाही .अतिवृष्टीमुळे शेतीत काहीच नाही त्यामुळे घाटघर गाव अडचणीत सापडले आहे .सरकारने अजून खाव टी दिली नाही ,तर पर्यटन सुरू करावे ही ग्रामस्थांनी केलेली मागणी सरकार काय करेल हे माहीत नाही पण निसर्गाच्या कुशीत वसलेल्या या गावाचे अर्थकारण बिघडले हे मात्र खरे ,पाऊस अमच्यकडे पडतो त्यामुळे भंडारदरा जलाशय भरते त्यातून लाभक्षेत्र आनंदी होते साखर कारखाने,खाजगी कारखाने ,दारूचे कारखाने आनंदी होतात मात्र आमचे रोजचे मरण त्याला कोण रडणार सरकारने आम्हाला कायम स्वरुपी रोजगार द्यावा असे इथिळ आदिवासींचे मत आहे कोट -,धोंडीबा सोंगाळ (माजी सरपंच घाटघर)-,अतिवृष्टी झाली पंचनामे झाले मात्र भरपाई नाही चार महिने धुके ,पाऊस त्यामुळे घरात बसून राहावे लागते त्यात भातपीक येत नाही सरकार भरपाई नाही की खाव टी देत नाही,टीत पर्यटन नाही त्यामुळे रोजगार नाही पुढारी फक्त मत घेण्यासाठी येतात ,पिचड साहेबांनी पुनर्वसन केले मात्र त्यांचे सरकार नाही त्यामुळे सगळे अडचणीचे झाले आहे ,भंडारदरा आमच्या नऊ गावाचा आत्मा आहे ,तो भरताना आमचे मोठे नुकसान होते मात्र पुढारी व लाभक्षेत्र मंडळी धरणावर आनंद व्यक्त करतात मात्र आमचे काय हाल आहेत कधी पाहिले का ?नऊ गावाला एकाही कारखान्याने कोरोना काळात मदत केली नाही ते जाणीव नसलेले लोक आहेत असेही सोंगा ळ म्हणाले सोबत फोटो.
दुर्मिळ गोरक्ष चिंच अनेक व्याधिवरील नैसर्गिक दवाखाना
गोरक्ष चिंच
दुर्मिळ वृक्ष क्र.5
अनेक व्याधिवरील नैसर्गिक दवाखाना म्हणजे "दुर्मिळ गोरक्ष चिंच"
अत्यंत दुर्मिळ आणि तितकाच औषधि, शोधून शोधून थकताल पण सहज सापडणार नाही असा हा वृक्ष.अत्यंत विशाल रूप,असंख्य फांद्याचा विस्तिर्ण डोलारा,जसा आडवा वाढतो तसिच उंचीही गाठतो. पूर्ण वाढलेल्या वृक्षाच्या खोडाचा परिघ किमान 50 फुटाच्या पुढे असतो.या वरुनच त्याच्या विशालतेचा अंदाज येतो.
अँडान्सोनिया डीजीटाटा हे शास्रीय नाव असुन बोँबँकेसी या वंशातील हा वृक्ष आहे. मुळचा आफ्रिकेचा असुन जगाच्या पाठीवर थोड्याफार देशात कमी प्रमाणात आढळतो.पानगळी असुन उन्हाळ्यातील 3 ते 4 महिन्यात मोठ्या प्रमाणात पानगळ होवुन केवळ वृक्षाच्या फांद्याच राहतात.आणी याच काळात नाराळाच्या आकाराचे फळेही लगडतात.फळात गरासह ठणक अश्या 10 ते 12 बिया असतात. ठणकपणामुळे जहजपणे रोपे तयार करणे शक्य होत नाही. जून महिन्यात फुले आणि पाने येतात.आणी हा वृक्ष पुन्हा हिरवा गर्द होवुन जातो.
या वृक्षाचे जवळपास सर्वच भाग हे औषधि अाहेत. ज्वरनाशक,पित्तप्रकोप,वांती, आमांश,अतिसार,भोवळ,आव, अजीर्ण, यावर फळातील गरापासुन तयार केलेले शितपेय उपयुक्त. उष्णता (शोष) कमी करण्यासाठी माणसे खोडांचे तुकडे चघळुन खातात. तापासाठी सालिचा काढा उपयुक्त.या वृक्षाचे पंचागी भाग अनंत व्याधिवर उपयुक्त आहेत. असा हा वृक्ष अनेक व्याधिवरील नैसर्गिक दवाखान्याचा जणू.
नावावरुन या वृक्षांचे धार्मिक महत्व असणार याचा अंदाज येतोच. या वृक्षाखाली अडबंगनाथांनी तप केले असे सांगतात. म्हणून अहमदनगर जिल्ह्यातील कोपरगाव तालुक्यातील धामोरी येथे नाथ सांप्रदायाचे अदिपिठ असुन नवनाथ,अडबंगनाथांची तपोभूमी आहे.या गावची ओळख तेथे असलेल्या प्राचीन आणि विशाल गोरक्ष चिंचेमुळे होते. या वृक्षांभोवती बहुतेक ठीकाणी नवनाथाचे मंदिर अाहे.
लाकुड वजनानाने हलके असुन मासे मारीसाठी लाकडापासुन होड्या तयार केल्या जातात.
हरियाली संस्थेने अहमदनगर शहरात दुर्मिळ वृक्षांचे सर्वेक्षण केले असुन या मध्ये या वृक्षाची नोंद आहे.
मी 3 वर्षापुर्वी या वृक्षांचे रोपे तयार केले होते. नगर शहरात काही सुरक्षित ठीकाणी या रोपांची लागवड करुन संगोपनही करण्यात येत आहे.
अहमदनगर मध्ये हा वृक्ष येथे भेटेल -1) सार्वजनिक बांधकाम विभाग कार्यालय परिसर, पावन गणपती मंदिरासमोर, औरंगाबाद रोड,
2) गुणेशास्री आयुर्वेद काँलेज, गुणेशास्री समाधिजवळ, टिळक रोड,
3) दीपक हीरालाल चौधरी याचे निवास,1डी, हंटर रोड, गुरुद्वारा च्या मागे,जाँगिंग पार्क जवळ, भिंगार कैम्प,
4) अवतार मेहरबाबा समधी स्थळाजवळ,मेहराबाद,दौड़ रोड, अरणगाव,
विशेष विनंती🙏🏻
वृक्षास कुठल्याही प्रकारची इजा पोहचणार नाही याची काळजी घ्यावी तसेच डाँक्टर्सच्या सल्ल्याशिवाय औषधासाठी कोणीही परस्पर उपयोग करु नये.
धन्यवाद!
सुरेश खामकर
अध्यक्ष-हरियाली संस्था, अहमदनगर
Comments